Toelichting op de maatregelen

1. Alleen specialisten aan het werk

• Voer het werk alleen uit als je ervoor bent uitgerust en als de medewerkers zijn geïnstrueerd of opgeleid. Schakel anders externe deskundigen in: zij hebben de kennis en de middelen om het werk verantwoord uit te voeren. 

2. Voorkom blootstelling

Als het Groen Grond en Infrastructuurbedrijf deskundige genoeg is om werkzaamheden met mest uit te voeren, zijn dit de voorschriften:

Maak met je opdrachtgever vooraf de volgende afspraken:

• Geen kinderen en derden op het erf. 
• Hoe vaak er gemixt wordt. Het advies is twee keer per maand.
• Voeg niets toe wat een negatieve reactie (meer gasvorming) kan geven aan de mest. Geen spuiwater bijvoorbeeld.
• Dieren vastzetten aan het voerhek, of laat ze buiten lopen. 
• Alle aanwezigen kennen de gevaren van mestgassen en de veiligheidsvoorschriften.
• Mixen en overpompen gebeurt alleen bij voldoende wind (minimaal windkracht 3) uit de juiste windrichting, met alle deuren open en het windbreekgaas geopend.
• Boven de 28 graden Celsius wordt er niet met mest gewerkt. 
• Bij werkzaamheden aan of in een mestsilo: Als er alleen een mangat boven op de silo is, moet er - als dit technisch mogelijk is - een segment vanuit de onderkant van de silo verwijderd worden om zodoende beter te kunnen ventileren en bij een calamiteit een redding gemakkelijker te kunnen uitvoeren. Breng deze opening schuin tegenover het aanwezige mangat aan om zo een goede ventilatie te krijgen. Als dit niet mogelijk is wordt mechanisch geventileerd.

Voordat je begint:

• Spreek met alle aanwezigen de vuistregels bij calamiteiten door.
• Zet het werkgebied af. 
• Markeer de plekken waar een te hoge concentratie mestgassen kan voorkomen. 
• Bij werkzaamheden aan een mesttank of silo: 
  • Zorg daar waar nodig (bijvoorbeeld bij het mangat) op de tankwagen of mestverspreider voor een duidelijk leesbaar bord met de volgende gevaaraanduiding met onderschrift: Levensgevaarlijke gassen! Blijf op afstand!
  • Zorg dat mest uit de tank of silo is, de ruimte gespoeld is en langdurig geventileerd. 
  • Start alleen als de meetwaarde goed zijn. Is dit niet mogelijk? Gebruik dan onafhankelijke adembescherming.

Afbeelding. Let op: niet alle delen van ruimtes worden bij doorwaaien even goed geventileerd. Denk aan de melkkelders en de hoeken in de stal, waar geen wind komt. Houd er rekening mee dat er zich hier gassen kunnen ophopen. Zet deze delen af.

Tijdens de klus:

• Gebruik mechanische ventilatie (geforceerd ventileren).
• Zorg voor voldoende ventilatie in de cabine van de trekker: zet deuren en het achterraam open.
• Bij het schoonmaken van een silo of tank: zorg voor maximale ventilatie, verwijder de mest eerst zo veel mogelijk van buitenaf, bijvoorbeeld door schoon te spuiten. Betreed de silo of tank pas als werken van buitenaf niet meer mogelijk is.
• Voor het betreden van een leeggemaakte silo of tank: meet eerst of er nog gevaarlijke gassen zijn  en of er voldoende zuurstof is. De silo of tank mag alleen zonder onafhankelijke ademlucht worden betreden als vaststaat dat er geen gevaarlijke gassen of een explosieve atmosfeer zijn en het zuurstofpercentage 18-21% bedraagt. Wie de silo, tank of kelder betreedt, moet een multimeter (H2S, HCN, NH3, CH4 en O2) op het lichaam dragen. 

Voor het betreden van een tankwagen of mestverspreider: 

• Spoel de tank met water. Belucht de mesttank vervolgens totdat de meetwaarden goed zijn. 
• Zet het bovenste mangat open en vul de tank geheel met water. Zo wordt het gas uit de tank geperst.  
• Reinig de mesttank of mestverspreider vanaf de buitenzijde.
• Zorg dat alle betrokkenen de volgende middelen bij zich hebben:
  • een multigasmeter. Deze meet het zuurstofpercentage, explosiegevaar en de aanwezigheid van meerdere gassen (Zie bijlage 1.)
  • onafhankelijke ademlucht in combinatie met een volgelaatsmasker met perslucht of een ademluchtcompressor -  als uit metingen blijkt dat er gevaarlijke gassen en dampen aanwezig zijn en de tank of mestverspreider toch betreden moet worden.
  • back-up ademluchtsysteem 
  • reddingsgordel met reddingslijn
  • takel of lier om een (bewusteloos) persoon snel uit de tank te krijgen
  • communicatiemiddelen

En verder: 

• Neem dan maatregelen op basis van het onderzoek in bijlage 1 en doorloop de checklist mestsiloreiniging bijlage 2 uit de leidraad.
• Zie ook Leidraad Veilig werken in mestopslagen (Kiek uut met stront).
• Voer werkzaamheden, waarbij mestgassen kunnen vrijkomen, uit met alleen het minimaal het aantal mensen dat nodig is om de klus te klaren. Zet alleen medewerkers in die over een goede lichamelijke en geestelijke conditie beschikken.
• Geef aan waar het verboden toegang is voor onbevoegden.

3. Algemene gebruiksregels voor het gebruik van onafhankelijke adembescherming

Onafhankelijke adembescherming moet gebruikt worden indien er vanuit metingen blijkt dat er nog gevaarlijke gassen gemeten worden of indien er nog drijfmest aanwezig is in een kelder, put of silo. Ook kleine hoeveelheden drijfmest kunnen al voor de aanwezigheid van gevaarlijke gassen zorgen. Er mag nooit met adembescherming voorzien van filters gewerkt worden in kelders, putten of silo’s.

• Werknemers die een ademluchttoestel onder druk gebruiken moeten daarvoor medisch gekeurd worden.  
• Geef medewerkers instructie en laat ze oefenen in een omgeving zonder mestgassen.
• De (compressor-)lucht voor verse- luchtkappen moet altijd worden gefilterd.
• Onderhoud de maskers en maak ze regelmatig schoon. 
• Controleer regelmatig of het masker nog past. 
• Maak afspraken over gezichtsbeharing: door baardhaar sluit het masker niet goed af.
• Maak afspraken wanneer en waar de onafhankelijke adembescherming pas mag worden afgedaan. 

4. Procedure in geval van nood

• Beschrijf in een procedure (zie bijlage) wat te doen als zich toch een noodsituatie voordoet. Bijvoorbeeld bedwelming van personen in de tank of bij de tankopening, brand e.d. 

5. Maatregelen om brand- en explosiegevaar te voorkomen

Dit is van toepassing wanneer een Groen- Grond- en Infrastructuurbedrijf drijfmest opslaat.

• Laat door een deskundige, voor de opslag van drijfmest een explosieveiligheidsdocument (ATEX 153) opstellen en neem maatregelen zoals opgenomen in dit document;
• Gebruik explosieveilige (EX) apparatuur en gereedschap (ATEX 114). Denk hierbij ook aan de mobiele telefoon (Explosieveilige ATEX telefoon of portofoon).
  
• Las- en slijp niet in de nabijheid van drijfmest;
• Zorg voor brandblusvoorzieningen in de nabijheid van de opslag van drijfmest.

6. Voorlichting en instructie 

• Medewerkers die een mestkelder, -tank of -silo ingaan, werken met perslucht, metingen uitvoeren en aflezen moeten voldoende opgeleid zijn en een extra instructie gekregen hebben, inclusief een praktijkgedeelte. De opleiding en instructie moeten specifiek gericht zijn op de risico’s en de te nemen maatregelen bij het betreden van een mestkelder, -tank of -silo.
• Laat iedereen die met mestgassen in aanraking kan komen de E-learning doen. Zorg voor een jaarlijkse herhaling. 
• Daarnaast moeten in een  voorlichting gericht op de specifieke bedrijfsomstandigheden minimaal de volgende punten aan bod komen:
  • Maatregelen om het werken met drijfmest op een veilige en verantwoorde manier te kunnen uitvoeren
  • Het gebruik van de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen
  • De noodprocedure;
  • De punten uit de checklist (zie onder), voor zover ze passen bij de  werkzaamheden. 
• De werkgever moet vastleggen wie de voorlichting en instructie over mestgassen moet volgen, hoe vaak deze wordt herhaald en na elke voorlichting: welke medewerkers er aan hebben deelgenomen.
• Stel medewerkers in de gelegenheid om deel te nemen aan een arbeidsgezondheidskundig onderzoek. Langetermijneffecten door blootstelling aan mestgassen zijn mogelijk, vooral op luchtwegen en het zenuwstelsel. Deze effecten zijn met een PAGO te onderzoeken.

Meer informatie

Bijlage 1: Onderzoek mestgassen
Bijlage 2: Informatie van de loonwerker voor de agrariër
Bijlage 3: Gevaren van mestgassen
Bijlage 4: Noodprocedure
Bijlage 5: Informatie over de persluchtkeuring
Bijlage 6: informatie voor de BHV organisatie. 
Bijlage 7: Instructie en presentielijst – Werken met drijfmest
Leidraad Veilig werken in mestopslagen (Kiek uut met stront)
Film van onderzoeksraad over Makkinga